Hipofiz ve adrenal yetmezlik – nedenleri, belirtileri, tanı ve tedavisi
Yetmezlik nedir?
Yetmezlik “zayıflık” veya “düşük işlev” anlamına gelir. Hormon üreten bezler yetersiz kaldığında, artık yeterli hormon üretmezler.
Hipofiz ne anlama geliyor?
Bu terim Yunanca “hypo” (az) ve “phyesthai” (büyümek, oluşmak) sözcüklerinden gelmektedir. Hipofiz aynı zamanda hipofiz bezi olarak da adlandırılır.
Hipofiz bezinin işlevleri nelerdir?
Hormonlar hipofiz bezinin ön lobunda üretilir ve kan dolaşımına salınır, bunlardan bazıları çeşitli vücut dokularını doğrudan etkiler.
Ancak çoğu durumda, ön hipofiz bezinin hormonları, tiroid bezi ve böbrek üstü bezi gibi vücudun diğer alt bezlerindeki diğer hormonların üretimini kontrol eder.
Hipotalamusta üretilen iki hormon da hipofiz bezinin arka lobunda depolanır ve gerektiğinde salınır.
“Hormonlar” nedir?
Hormonlar kanda dolaşan ve birlikte aşağıdaki işlevlerin vücutta en iyi şekilde sürdürülmesini sağlayan haberci maddelerdir:
- Yaralanmalar, enfeksiyonlar ve stres gibi çevreden gelen uyaranlara tepki
- Su dengesi, mineral dengesi ve kan basıncı gibi “iç ortamın” düzenlenmesi
- Büyüme ve gelişmenin düzenlenmesi
- Cinsel işlev ve üreme
Böbrek üstü bezi nerededir?
İki adet böbrek üstü bezi vardır. Vücutta böbreklerin üstünde gizli olarak bulunurlar. Latince'de “glandula adrenalis” (böbreğin yanındaki bez) veya “glandula suprarenalis” (böbreğin üstündeki bez) olarak adlandırılırlar. Böbrek üstü bezi medulla ve korteksten oluşur. Adrenal medullanın çıkarılmasının önemli bir klinik etkisi yoktur.
Addison hastalığı nedir?
Bu hastalık Londralı Doktor Thomas Addison (1793-1860) tarafından tanımlanmıştır. Addison hastalığı adrenal korteksin hipofonksiyonudur ve kortizol ve aldosteron hormonlarını etkiler. Geçmişte (yani Dr. Addison'un yaşadığı dönemde) Londra'da adrenal yetmezliğin en yaygın nedeni tüberkülozdu. Günümüzde adrenal yetmezlik genellikle vücudun adrenal dokunun kendisini yok etmesine neden olan süreçler tarafından tetiklenmektedir. Bu, romatizmal hastalıklara benzer şekilde otoimmün bir hastalıktır. Nadiren, tiroid veya pankreas gibi diğer bezler de bu otoimmün hastalıktan etkilenir. Bu durum örneğin hipertiroidizm, hipotiroidizm veya diabetes mellitus tip 1'e yol açabilir.
Addison hastalığında adrenal korteksten tüm hormonların üretimi durur. Tedavi edilmeyen hastalar ciddi şekilde hastalanır, tansiyonları düşer ve Addison krizinde ölebilirler.
Tedavi edilen hastalar, hormon replasman tedavisi tam olarak takip edilir ve koşullara uyarlanırsa genellikle tamamen normal bir yaşam sürdürebilirler.
Hipofiz yetmezliğinin belirtileri nelerdir?
Hipofiz bezi hipofiz hormonlarını üretemiyor veya salgılayamıyorsa, bu hipofiz yetmezliği olarak bilinir. Belirtiler hangi hormonların çalışmadığına bağlıdır. Hipofiz bezinin sadece ön lobu etkilenmişse, bu durum ön hipofiz yetmezliği olarak adlandırılır. Hipofiz hormonlarının ilgili hipofonksiyonlarının veya eksikliklerinin bireysel semptomları çeşitli şikayetleri tetikler. Kısmi ve tam yetersizlik arasında bir ayrım yapılır.